چراغ روشنايی را می‌توان به روش‌های مختلف دسته‌بندی نمود؛ به عنوان مثال، دسته‌بندی بر مبنای نوع حفاظت در برابر شوك الكتریكی، درجه‌ی حفاظت در برابر نفوذ گرد و غبار و رطوبت يا دسته‌بندی بر اساس شرایط محيطي محل نصب. در این مقاله، طبقه‌بندی چراغ‌ها براساس نوع حفاظت در برابر شوك الكتریكی (protection against electric shock)، مورد بررسی قرار گرفته است. شناخت كلاس حفاظتی چراغ، به مصرف‌كننده در انتخاب چراغی ايمن و متناسب با كاربری مورد نظر او، كمك مي‌كند.
دسته‌بندی چراغ‌ها بر اساس نوع عايق‌بندی
قسمت برقدار چراغ (live part)؛ قسمتی از چراغ است كه رسانا بوده و در زمان استفاده‌ی عادی، می‌تواند باعث ايجاد شوك الكتریكی شود. بنابراين برای ايمنی بيشتر، قسمت‌های برقدار، عايق می‌شوند.
عايق‌بندی چراغ طبق استاندارد IEC60598-1 به چهار دسته به شرح ذيل تقسيم می‌شود:
- عایق‌بندی پایه (basic insulation)
نوعي از عایق‌بندی قسمت‌های برقدار است كه براي تامين حفاظت پایه[1] در برابر شوك‌های الكتریكی طراحی مي‌شود.
- عایق‌بندی تكمیلی (supplementary insulation)
عایق‌بندی مستقلی است كه علاوه بر عایق‌بندی پایه اعمال می‌شود. اين نوع عايق‌بندی، به منظور تأمین حفاظت (در برابر شوك‌های الكتریكی) در صورت خرابی عایق‌بندی پایه، طراحی می‌شود.
- عایق‌بندی مضاعف (double insulation)
عایق‌بندی كه شامل عایق‌بندی پایه و تكمیلی است.
- عایق‌بندی تقویت‌شده (reinforced insulation)
نوعی ديگر از سیستم عایق‌بندی است كه کلاس حفاظتی (در برابر شوك‌های الكتریكی) معادل با عایق‌بندی مضاعف را تأمین می‌كند.
دسته‌بندی چراغ‌ها بر اساس نوع حفاظت در برابر شوك‌های الكتريكی
چراغ‌ها برحسب نوع حفاظت در برابر شوك‌های الكتريكی در 4 كلاس حفاظتی 0، I، II و III دسته‌بندی می‌شوند. چراغی با كلاس 0، كمترين و چراغی با كلاس III، بالاترین سطح ايمنی را دارند. با توجه به تفاوت ساختاری چراغ‌ها با كلاس حفاظتی متفاوت، هر چراغ می‌تواند تنها در یك طبقه‌بندی قرار گیرد.
ولتاژ SELV و PELV چه معنایی دارند؟
ولتاژ SELV (safety extra low voltage): ولتاژ اين سيستم طوری طراحی شده‌است كه تحت هيچ شرايطی شخص دچار برق گرفتگی نمیشود. حداکثر ولتاژ در اين سيستم‌ها، 60 ولت مؤثر ac يا 120 ولت DC است.
ولتاژ PELV (protected extra low voltage): ولتاژ اين سيستم طوری طراحی شده است كه تحت هيچ شرايطی شخص دچار برق گرفتگي نمیشود و بر خلاف سيستم‌های SELV، سيستم‌های PELV می‌توانند دارای اتصال به هادی حفاظتی (اتصال به زمين) نيز باشند.