فهرست بهای راهداری سندی تخصصی است که توسط سازمان برنامه و بودجه کشور ایران برای برآورد هزینه‌ها و انجام عملیات راهداری تهیه و تدوین می‌شود. این فهرست به عنوان مرجعی برای تعیین قیمت واحد فعالیت‌ها و مصالح مورد استفاده در پروژه‌های راهداری به کار می‌رود. هدف از این فهرست، ایجاد شفافیت در هزینه‌ها، استانداردسازی عملیات راهداری، و تسهیل در مدیریت و اجرای پروژه‌های مرتبط با حفظ و نگهداری جاده‌ها و راه‌های کشور است.
عملیات راهداری
راهداری به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها گفته می‌شود که برای حفظ، نگهداری و بهبود شبکه‌های جاده‌ای انجام می‌شود. این عملیات به دو دسته کلی نگهداری پیشگیرانه و نگهداری واکنشی تقسیم می‌شود. نگهداری پیشگیرانه شامل فعالیت‌هایی است که به‌طور دوره‌ای انجام می‌شود تا از خرابی و فرسودگی جاده‌ها جلوگیری شود. در مقابل، نگهداری واکنشی زمانی انجام می‌شود که جاده‌ها و راه‌ها به دلیل شرایط جوی، حوادث یا خرابی‌های مختلف دچار آسیب شده‌اند و نیاز به تعمیر و بازسازی فوری دارند.
موارد اصلی در فهرست بهای راهداری:
- تعمیر و نگهداری آسفالت جاده‌ها: شامل فعالیت‌هایی مانند لکه‌گیری، ترمیم روکش آسفالت، شیارزنی، و بازسازی سطح جاده‌ها. این بخش شامل قیمت‌های واحد برای عملیات مختلف آسفالتی است.
- تعمیر و نگهداری علائم راهنمایی و رانندگی: نصب و نگهداری علائم جاده‌ای، تابلوهای هشدار دهنده، چراغ‌های راهنمایی و تجهیزات ایمنی دیگر، از جمله آیتم‌های مهم این فهرست است.
- نگهداری و تعمیر پل‌ها و ابنیه فنی: قیمت‌های مرتبط با تعمیر و نگهداری پل‌ها، تونل‌ها، و دیگر سازه‌های مرتبط با جاده‌ها. این شامل تقویت سازه‌ها، تعویض قطعات آسیب دیده و رنگ‌آمیزی حفاظتی می‌شود.
- عملیات زمستانی (برف‌روبی و یخ‌زدایی): شامل فعالیت‌های مربوط به برف‌روبی، پاشیدن نمک یا شن برای جلوگیری از یخ‌زدگی، و نگهداری ماشین‌آلات و تجهیزات مرتبط با راهداری زمستانی.
- پاکسازی و نگهداری شانه‌های جاده: شامل هزینه‌های مربوط به پاکسازی شانه‌های جاده‌ها از زباله، برش گیاهان و درختچه‌ها، و جلوگیری از انسداد مسیرهای آب.
- نگهداری سیستم‌های زهکشی: شامل قیمت‌های واحد برای تعمیر و نگهداری کانال‌های زهکشی، آب‌راه‌ها، و پل‌های کوچک که برای هدایت آب در مسیر جاده‌ها به‌کار می‌روند.
- حفاظت و نگهداری از گاردریل‌ها و موانع ایمنی: قیمت‌های مرتبط با نصب، نگهداری و تعمیر گاردریل‌ها و موانع ایمنی در حاشیه جاده‌ها.
- نصب و نگهداری چراغ‌های روشنایی جاده: شامل قیمت‌های نصب و نگهداری چراغ‌های روشنایی در حاشیه و تقاطع جاده‌ها، به ویژه در نقاط خطرناک و پر تردد.
کاربردهای فهرست بهای راهداری:
- برآورد هزینه‌ها: مهندسان و پیمانکاران از فهرست بهای راهداری برای برآورد دقیق هزینه‌های پروژه‌های نگهداری و تعمیر جاده‌ها استفاده می‌کنند.
- تهیه و تنظیم قراردادها: این فهرست به‌عنوان مرجع اصلی برای تنظیم قراردادهای پیمانکاری بین پیمانکاران و کارفرمایان در پروژه‌های راهداری به کار می‌رود.
- کنترل و مدیریت هزینه‌ها: فهرست بها به پیمانکاران و کارفرمایان این امکان را می‌دهد که هزینه‌ها را کنترل و برآورد کنند و از انطباق هزینه‌ها با برنامه‌ریزی اولیه اطمینان حاصل کنند.
- تعیین اولویت‌های نگهداری: با استفاده از این فهرست، مدیران راهداری می‌توانند به طور دقیق تعیین کنند که کدام قسمت‌های شبکه جاده‌ای نیاز به تعمیر و نگهداری فوری دارند و هزینه‌های مربوط به آن را برآورد کنند.
نمونه‌هایی از آیتم‌های موجود در فهرست بهای راهداری:
- لکه‌گیری آسفالت: هزینه اجرای لکه‌گیری و ترمیم نقاطی از جاده که دچار خرابی‌های موضعی شده است.
- برف‌روبی و یخ‌زدایی: هزینه عملیات برف‌روبی در طول زمستان و پاشیدن نمک یا شن برای جلوگیری از یخ‌زدگی جاده.
- نصب و نگهداری گاردریل: هزینه نصب گاردریل‌های جدید یا تعمیر و تقویت گاردریل‌های آسیب‌دیده.
- تعمیر و نگهداری پل‌ها: شامل هزینه تعمیرات جزئی و کلی پل‌ها، نظافت و رنگ‌آمیزی حفاظتی.
- پاکسازی شانه جاده: هزینه پاکسازی شانه‌های جاده و برش گیاهان و درختان مزاحم.
مزایای استفاده از فهرست بهای راهداری:
- شفافیت در هزینه‌ها: فهرست بها باعث شفافیت در تعیین هزینه‌ها شده و به کاهش اختلافات مالی بین پیمانکاران و کارفرمایان کمک می‌کند.
- استانداردسازی عملیات: با استفاده از فهرست بهای راهداری، استانداردهای مشخصی برای عملیات مختلف راهداری تعیین می‌شود که باعث بهبود کیفیت کار و افزایش عمر جاده‌ها می‌شود.
- بهبود مدیریت منابع: این فهرست به مدیران راهداری کمک می‌کند تا منابع مالی و انسانی را به‌طور بهینه مدیریت کنند و پروژه‌های مهم‌تر را در اولویت قرار دهند.
به‌طور کلی، فهرست بهای راهداری ابزاری ضروری برای مدیریت، برآورد هزینه‌ها و اجرای پروژه‌های راهداری است و به حفظ و بهبود کیفیت شبکه جاده‌ای کشور کمک می‌کند.