سیستم بالابر برج روشنایی – سبد یا هد، بخشی از برج نوری است که پروژکتور‌ها روی آن نصب می‌شوند. درصورتی‌که سبد به کمک موتور و گیربکس در راستای عمود بالا و پایین شود، به آن سبد یا هد متحرک می‌گویند. درصورتی‌که هد در بالای دکل برج ثابت شود، از بالابر یا نردبان برای انجام تعمیرات یا تعویض پروژکتورهای آن استفاده می‌شود. این مدل با نام سبد ثابت شناخته می‌شود.
اگر قصد جابه‌جایی آسان هد یا سبد را داشته باشید، استفاده از سیستم بالابر برج روشنایی، موتور و گیربکس برج روشنایی انتخاب کاربردی‌تری است. در این مدل معمولاً از یک موتور مکانیکی یا وینچ و هندل دستی برای بالا بردن یا پایین آوردن سبد استفاده می‌شود. مدل‌های برقی به‌سادگی و تنها با زدن یک دکمه جابه‌جا می‌شوند. در مدل‌های دستی نیاز به نیروی انسانی برای جابه‌جایی سبد است. در ادامه قصد داریم شما را با ساختار تشکیل‌دهنده هد متحرک در برج‌های روشنایی آشنا کنیم.
ساختار سیستم بالابر برج روشنایی (سبد متحرک)
برای سهولت در جابه‌جایی سبد مجهز به پروژکتور Led و دوربین و لوازم و سنسورهای موجود در برج‌های روشنایی و انجام عملیات نگهداری و تعمیرات از سبدهای متحرک استفاده می‌شود. سبد در راستای عمود و به‌موازات دکل برج روشنایی جابه‌جا می‌شود. این سبدها دارای اجزای زیر هستند.
1- سیم بکسل
سیم بکسل از سه بخش اصلی مغزی، استرند و مفتول ساخته می‌شود. جنس مفتول اغلب از فولاد بدون کشش، فولاد گالوانیزه و فولاد استیل است. اگر سیم بکسل در معرض رطوبت یا حرارت بالا قرار داشته باشد، فولاد گالوانیزه و فولاد استیل مقاومت بیشتری دارند.
- هسته یا مغزی وظیفه نگهداری از رشته‌های مفتولی و حفظ ثبات آن‌ها در حین وارد آمدن فشار به سیم بکسل را بر عهده دارد. جنس این هسته از فولاد یا کنفی است. اگر هد و پروژکتورهای آن وزن زیادی داشته باشند، از هسته فولادی استفاده می‌شود.
- استرند بخشی از کابل بکسل است که دور هسته را پوشانده و حالت مارپیچ دارد.
- هر استرند از پیچش چند سیم مفتول ایجاد می‌شود. مفتول می‌تواند از جنس آهن، برنز، فولاد و… باشد.
سبد متحرک توسط یک سیم بکسل ضخیم و باکیفیت در راستای دکل جابه‌جا می‌شود. این سیم با چیدمان خاصی از بالا تا پایین دکل کشیده شده و به سبد گره می‌خورد. احتمال پاره شدن این سیم بسیار ضعیف و نزدیک به صفر است. این سیم نهایتاً به کمک موتور و گیربکس برج روشنایی یا هندل و وینچ به حرکت سبد کمک می‌کند.
2- گیربکس
برای اعمال نیرو به سیم بکسل جهت جابه‌جایی سیستم بالابر سبد (هد) برج روشنایی از گیربکس استفاده می‌شود. نیروی اعمال‌شده به گیربکس می‌تواند توسط الکتروموتور صنعتی یا نیروی انسانی تأمین شود.
3- موتور الکترونیکی
این دستگاه که در صنایع با نام الکتروموتور نیز شناخته می‌شود، جریان الکتریکی را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کند. این موتورهای الکتریکی ممکن است از نوع جریان متناوب (AC) یا جریان مستقیم (DC) باشند.
اگر سبد یا هد برج نوری در ارتفاعات بالا قرار بگیرد، جابه‌جایی آن با یک موتور الکترونیکی انجام می‌شود. این موتور در پایین برج نسب شده و سیم بکسل و گیربکس به آن متصل می‌شوند. حالا فقط با زدن یک دکمه، سبد بالا و پایین می‌شود. معمولاً اگر سبد در ارتفاعی بیشتر از 9 متر قرار داشته باشد، از ترکیب موتور و گیربکس برج روشنایی برای حرکت دادن آن استفاده می‌شود.
4- موتور گیربکسی
موتور گیربکسی از یک موتور الکتریکی با جریان متناوب یا مستقیم و یک گیربکس تشکیل‌شده است. بنابراین با استفاده از این دستگاه برای جابه‌جایی هد، دیگر نیازی به استفاده جداگانه از گیربکس و موتور الکترونیکی ندارید.
استفاده از این سیستم یکپارچه به‌جای استفاده مجزا از موتور و گیربکس برج روشنایی، مصرف انرژی را به‌طور چشم‌گیری کاهش می‌دهد. کاهش انرژی و مصرف بهینه دستگاه‌ها از اهمیت بالایی در صنایع مختلف برخوردار هستند. از دیگر مزایای استفاده از موتور گیربکسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مزایای موتور گیربکسی
- ترکیب اصولی ایجادشده بین گیربکس و موتور الکترونیکی و دقت بالا در طراحی چرخ‌دنده، سرعت بالایی را فراهم کرده است.
- هزینه خرید و نصب موتور گیربکسی کمتر از خرید و نصب جداگانه موتور و گیربکس برج نوری است.
- عدم نیاز به تراز کردن و کوپلینگ در موتورهای گیربکسی باعث کاهش تلفات انرژی و هزینه‌ها می‌شود.
- موتور گیربکسی نویز کمتری تولید می‌کند و طول عمر آن در مقایسه با ترکیب جداگانه گیربکس و الکتروموتور بالاتر است.
5- وینچ و هندل دستی
وینچ و هندل دستی در عین داشتن ساختاری ساده، کاربرد زیادی در جابه‌جایی اجسام سنگین در راستای افقی و قائم دارد. استفاده از این ابزار برای جابه‌جایی سبد برج‌های روشنایی که ارتفاع برج کمتر از 9 متر باشد، بسیار رایج است.
این دستگاه از یک صفحه ساخته‌شده که می‌توان آن را روی سطح موردنظر فیکس کرد. یک درام فلزی در کنار چرخ‌دنده وینچ قرار دارد که سیم بکسل به دور آن پیچیده می‌شود. یک اهرم یا هندل دستی به این سیستم متصل شده که وظیفه آن کشیدن و حرکت دادن جسم متصل به کابل است.
تابلو برق در برج روشنایی
برای نصب تجهیزات برقی برج نوری از تابلو برق استفاده می‌شود. تابلو برق مانع خطرهایی نظیر اتصال کوتاه در سیستم‌ها و تجهیزات الکتریکی می‌شود. انواع شیرها و کلیدهای برقی، تجهیزات پنیوماتیک و… روی این تابلو در پایین برج روشنایی نصب می‌شود.
موتور و گیربکس برج نوری یا موتور گیربکسی نیز در تابلو برق نصب می‌شوند تا از خطرهایی مانند اتصال کوتاه در امان باشند. اگر از وینچ و هندل دستی برای جابه‌جایی هد استفاده شود، قطعاً نیازی به نصب الکتروموتور روی تابلو برق وجود ندارد.
وینچ و هندل دستی یا موتور و گیربکس برج روشنایی؟
بدون تردید استفاده از موتور الکتریکی در سیستم بالابر سبد (هد) برج نوری، بهتر از وینچ و هندل دستی است. در شرایطی که ارتفاع برج زیاد باشد، قطعاً از موتور گیربکسی یا موتور و گیربکس برج روشنایی استفاده می‌شود. اما برای برج‌های کوتاه‌تر که سبد در فاصله کمتری از سطح زمین قرارگرفته، مدل دستی کاملاً مناسب است. توجه داشته باشید که برای برج‌های نوری با ارتفاع کم، هد ثابت هم یکی از گزینه‌ها است. معمولاً برای برج‌هایی که هد ثابت دارند نردبان طراحی‌شده یا از بالابر برای تعمیرات احتمالی استفاده می‌شود. قطعاً کار روی زمین، خطر کمتری نسبت به کار در ارتفاع دارد.